Wanneer je iets ontwerpt op je computer om later af te drukken, wil je natuurlijk dat de kleuren er op papier net zo mooi uitzien als op je scherm. Het kan echter gebeuren dat de kleuren eenmaal geprint er anders uitzien dan hoe je deze op je monitor zag.
Dit kleurverschil ontstaat onder andere door de manier waarop je monitor en je printer met kleuren werken. Je computer werkt met het kleurmodel RGB (rood, groen, blauw), terwijl printers kleuren afdrukken met het CMYK kleurmodel (cyaan, magenta, geel en zwart). Omdat deze modellen verschillend werken, kunnen kleuren er anders uitzien als ze worden afgedrukt dan wanneer je ze op je monitor bekijkt.
In dit artikel leer je op een eenvoudige wijze wat RGB en CMYK precies inhoudt, waarom ze voor kleurverschillen zorgen en wat je kunt doen om ervoor te zorgen dat je designs eenmaal gedrukt er zo goed mogelijk uitzien.
Wat is RGB en hoe werkt het?
RGB staat voor Rood, Groen en Blauw. Dit zijn de drie basiskleuren die beeldschermen gebruiken om alle andere kleuren te maken. Wanneer je naar je monitor kijkt, zie je eigenlijk miljoenen kleine lampjes (pixels) die in deze drie kleuren oplichten.
Door deze kleuren te mengen, kan een beeldscherm allerlei kleuren laten zien. Als je bijvoorbeeld rood en groen licht combineert, krijg je geel.
In onderstaand voorbeeld zie je hoe ik een rode cirkel laat overlappen met een groene cirkel, waarbij de kleuren zijn ingesteld op doorzichtigheid zodat je het effect van kleuren mengen kunt zien:
In het midden zie je dat de gele kleur ontstaat, maar als je in het rechter (zwarte) menu kijkt, zie je dat ik alleen een groene en rode cirkel heb gemaakt.
Als je bijvoorbeeld rood, groen én blauw met elkaar mengt, krijg je wit. Door deze kleuren te variëren, ontstaan alle andere kleuren die je op je scherm ziet.
RGB werkt goed voor alles wat je digitaal bekijkt, zoals websites, foto’s en video’s. Dit komt omdat beeldschermen zelf licht uitstralen. Het RGB-model is gebaseerd op het mengen van gekleurd licht, waardoor het perfect is voor digitaal gebruik.
RGB-kleuren kunnen heel helder en fel zijn, vooral op moderne schermen met een hoge resolutie. Denk bijvoorbeeld aan hoe mooi kleuren eruitzien op je telefoon of tablet. Deze helderheid kan echter een probleem vormen als je iets gaat afdrukken, want printers werken op een andere manier met kleur.
Wat is CMYK en hoe werkt het?
CMYK staat voor Cyaan, Magenta, Geel (Yellow), en Zwart (Key). Dit is het kleurmodel dat door printers wordt gebruikt om kleuren af te drukken. In tegenstelling tot RGB, dat werkt met licht, werkt CMYK met inkt.
In CMYK worden kleuren gevormd door inktlagen over elkaar heen te drukken. Elk van de vier basiskleuren wordt afzonderlijk aangebracht, en door ze te mengen, ontstaat de gewenste kleur.
Als je bijvoorbeeld cyaan en geel combineert, krijg je groen. Door de intensiteit van elke kleur aan te passen, kan de printer vervolgens allerlei tinten maken.
Een belangrijk verschil met RGB is dat CMYK geen licht gebruikt, maar juist licht absorbeert. Wanneer je bijvoorbeeld een geel voorwerp ziet, absorbeert dat voorwerp alle kleuren behalve geel, dat naar je ogen wordt weerkaatst.
Dit principe geldt ook voor inkt op papier. De inkt absorbeert bepaalde kleuren van het licht, en de overige kleuren worden teruggekaatst, waardoor je een bepaalde kleur ziet.
Hoewel je zwart zou kunnen maken door cyaan, magenta en geel te mengen, geeft dat meestal geen mooie kleur. Daarom wordt er een aparte zwarte inkt toegevoegd om diepe, zwarte tinten te krijgen. Dit is vooral belangrijk voor tekst.
Omdat CMYK werkt met inkt en niet met licht, kunnen de kleuren er minder helder uitzien dan op een beeldscherm. Het is bijvoorbeeld moeilijker om de felheid van RGB-kleuren na te bootsen met inkt, vooral bij heel heldere of neonachtige kleuren. Dit kan resulteren in kleurverschillen wanneer je iets ontwerpt op een scherm en het vervolgens afdrukt.
Ontwerp in CMYK
Kleurverschillen tussen je scherm en een afdruk kunnen dus ontstaan omdat RGB en CMYK op verschillende manieren werken.
Een ander aspect om rekening mee te houden is dat de kleuren op elk scherm iets anders worden weergegeven. Dit is afhankelijk van factoren zoals de helderheid, het contrast of het type scherm dat je gebruikt. Zelfs als je ontwerp er op jouw scherm goed uitziet, zal het er op een andere monitor anders uitzien.
Het is belangrijk om bij het ontwerpen van drukwerk, zoals flyers, posters of visitekaartjes, vanaf het begin in CMYK te werken.
CMYK heeft namelijk een kleiner kleurenspectrum dan RGB, wat betekent dat sommige felle kleuren die in RGB mogelijk zijn, simpelweg niet reproduceerbaar zijn met inkt.
Als je ontwerpt in RGB en je design later naar CMYK wordt omgezet, kunnen deze kleuren onverwacht veranderen. Bijvoorbeeld, levendige neonkleuren die er op je scherm fantastisch uitzien, kunnen op papier een stuk doffer overkomen.
Door vanaf het begin in CMYK te ontwerpen, zie je meteen welke kleuren haalbaar zijn in drukwerk en voorkom je verrassingen in het eindresultaat.
Met de meeste ontwerpprogramma’s, zoals Adobe (Illustrator, Photoshop en InDesign) en Affinity (Publisher, Photo en Designer), kun je instellen dat je met CMYK wilt werken. Met populaire software zoals Canva is dit helaas niet mogelijk, omdat dit eigenlijk meer gericht is op het creëren van digitale content.
Hoewel sommige programma’s automatisch RGB ontwerpen naar CMYK kunnen omzetten tijdens het afdrukken, is dit alsnog geen garantie dat de kleuren eruitzien zoals je wilt.
Automatische omzetting kan onverwachte resultaten opleveren, omdat de computer een standaard omzettingsproces volgt zonder rekening te houden met de nuances van je ontwerp. Daarom is het verstandig om direct in CMYK te werken, zodat je meer controle hebt over de kleuren die uiteindelijk worden gedrukt.
Tips om kleurverschillen te verkleinen
Naast het direct ontwerpen in CMYK zijn er nog een aantal dingen waarmee je rekening kunt houden om kleurverschillen zo klein mogelijk te maken.
Gebruik ‘rich black’ voor diep zwart
Het kan logisch klinken om voor zwart gewoon de kleur zwart (100% K) te gebruiken. Maar dit kan een wat flets resultaat opleveren.
Voor een diepere, rijkere zwarte kleur kun je een ‘rich black’ gebruiken. Dit doe je door naast 100% zwart (K), ook een deel van de andere kleuren toe te voegen, zoals 30% cyaan, 30% magenta en 30% geel.
Experimenteer met blauw
Blauw is een van de lastigste kleuren om nauwkeurig te reproduceren in CMYK. Lichtblauw kan te dof worden, terwijl donkerblauw soms te zwaar overkomt. Om helder lichtblauw te krijgen, kun je experimenteren met een kleurmix zoals:
- Lichtblauw: C: 70, M: 0, Y: 20, K: 0
Voor donkerblauw werkt een combinatie van cyaan, magenta en een beetje geel goed, zoals:
- Donkerblauw: C: 100, M: 70, Y: 30, K: 0
Probeer verschillende combinaties om de gewenste tint te bereiken.
Kalibreer je monitor
Niet iedereen realiseert zich misschien dat hun beeldscherm niet goed is gekalibreerd. Als je monitor bijvoorbeeld te fel is of kleuren niet correct weergeeft, kun je tijdens het ontwerpen een verkeerde indruk krijgen van de kleuren.
Door je monitor te kalibreren met een kalibratietool, zorg je ervoor dat de kleuren die je op het scherm ziet, zo nauwkeurig mogelijk zijn.
Vraag een proefdruk aan
Wanneer de juiste kleurweergave erg belangrijk voor je is, kan het verstandig zijn om eerst een proefdruk aan te vragen.
Je kunt vervolgens de kleuren controleren en beoordelen of er aanpassingen nodig zijn. Dit is vooral nuttig bij belangrijke ontwerpen zoals flyers of brochures die er perfect uit moeten zien.